De relatie tussen stagflatie en klimaatverandering is complex, waarbij klimaatverandering eerder stagflatie veroorzaakt dan andersom. Toch kan, zoals de VS momenteel ervaart, stagflatie die wordt veroorzaakt door beleidsveranderingen op verschillende manieren de ontwikkeling van klimaatverandering beïnvloeden. Door economische impact, uitdagingen bij de energietransitie, consumentengedrag en door beleid.
Stagflatie, gekenmerkt door trage economische groei, hoge werkloosheid en hoge inflatie, kan de strijd tegen klimaatverandering behoorlijk in de weg zitten. De economische vertraging die gepaard gaat met stagflatie kan leiden tot minder investeringen in groene technologieën en duurzame ontwikkelingen, omdat bedrijven en overheden minder kunnen besteden en de prioriteit geven aan kortetermijn economisch herstel in plaats van langetermijndoelen op het gebied van milieu. Beleidsmakers die onder druk staan om directe economische problemen aan te pakken, kunnen ook klimaatmaatregelen op de lange baan schuiven, waardoor de invoering van cruciale klimaatbeleidsmaatregelen wordt vertraagd.
Wat is stagflatie?
Stagflatie is een economische cyclus die wordt gekenmerkt door trage groei, een hoge werkloosheid en tegelijkertijd inflatie. Voor beleidsmakers is deze combinatie bijzonder moeilijk te beheersen, omdat het aanpakken van één factor vaak een andere factor kan verergeren.
De overgang naar schonere energiebronnen wordt tijdens stagflatie extra uitdagend. Inflatie kan de kosten van infrastructuur voor hernieuwbare energie en groene technologieën opdrijven. Door economische druk kunnen sommige landen sterker afhankelijk worden van goedkopere, direct beschikbare fossiele brandstoffen.
Het invoeren of verhogen van koolstofprijzen kan politiek moeilijk worden als inflatie en economische problemen de publieke bezorgdheid domineren. Overheden kunnen ook middelen verschuiven van klimaatmaatregelen naar economische steunmaatregelen, wat de voortgang van emissiereducties mogelijk vertraagt.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan als ondersteunend lid. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
Wat gaan consumenten doen?
Consumentengedrag wordt ook beïnvloed, wat gevolgen heeft voor klimaatresultaten. Wanneer inflatie de koopkracht vermindert, zijn consumenten mogelijk minder bereid om extra te betalen voor milieuvriendelijke producten. Maar hoge energieprijzen kunnen ook leiden tot een lager energieverbruik, wat tijdelijk de groei van emissies afremt. Deze kortetermijneffecten leiden echter niet per se tot lange termijn duurzaamheid.
Maar ook verschuivingen naar groen
Ondanks deze uitdagingen biedt stagflatie ook kansen voor het klimaat. Economische herstructurering in tijden van stagflatie kan worden benut om de overgang naar een groenere economie te versnellen, mits beleidsmakers en bedrijven de langetermijnvoordelen van duurzame ontwikkeling erkennen. Overheden kunnen groene stimuleringspakketten introduceren, waarbij infrastructuurinvesteringen in hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en klimaatbestendigheid worden gepromoot om zowel economisch herstel als emissiereductie te realiseren. Hoge energieprijzen kunnen bedrijven en consumenten bovendien aanmoedigen om energie-efficiënter te werken, wat kan leiden tot een grotere adoptie van energiezuinige technologieën en slimme netwerken. En hogere prijzen in het algemeen kunnen leiden tot minder consumptie, waar het klimaat ook bij gebaat is.
Monetaire en fiscale beleidsverschuivingen kunnen een cruciale rol spelen in klimaatactie tijdens stagflatie. Centrale banken kunnen klimaatrisico’s integreren in het monetaire beleid, wat langetermijninvesteringsbeslissingen beïnvloedt. Fiscaal beleid kan zich richten op koolstofbeprijzing, wat niet alleen inkomsten genereert, maar ook het gebruik van fossiele brandstoffen ontmoedigt. Er blijft echter een risico dat overheden die kampen met schulden en werkloosheid klimaatdoelen op een lagere prioriteit stellen, terwijl landen met grote fossiele brandstofreserves juist hun winning kunnen opschalen om hun economieën te stabiliseren.
Complicaties
Geopolitieke spanningen als gevolg van economische onrust kunnen zowel het klimaatbeleid verder bemoeilijken als het risico op stagflatie vergroten. Protectionistische handelsmaatregelen kunnen internationale samenwerking op klimaatgebied vertragen, en landen kunnen terughoudend zijn om ambitieuze klimaatdoelstellingen vast te leggen als ze vrezen voor economische nadelen.
Stagflatie is een tweesnijdend zwaard voor klimaatactie. Terwijl het risico’s met zich meebrengt, zoals verminderde investeringen in groene technologieën en een verhoogde afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, biedt het ook een kans voor overheden en bedrijven om duurzame economische hervormingen door te voeren. Een proactieve aanpak die klimaatbeleid integreert in economische herstelstrategieën kan een crisis omvormen tot een katalysator voor groene transformatie. Als kortetermijn economische zorgen echter de overhand krijgen, kan de vooruitgang op klimaatdoelen ernstig worden belemmerd. De cruciale factor blijft hoe beleidsmakers en bedrijven hierop reageren.
Stagflatie in Europa?
Het risico op stagflatie is vooral groot in de VS, als gevolg van het huidige onsamenhangende en destructieve beleid. Maar ook in Europa is de kans op stagflatie momenteel aanzienlijk.
Zo was de groei van het BBP in de eurozone in het vierde kwartaal van 2024 0%, wat wijst op een stagnerende economie. Voor het eerste kwartaal van 2025 wordt verwacht dat de economie rond stagnatie blijft schommelen, hoewel er later dit jaar een lichte groei zou kunnen optreden door binnenlandse vraag.
De inflatie in diensten enlonen blijft hoog. Prognoses voor 2025 wijzen op een inflatie van 2,4%, hoger dan de doelstelling van de ECB (2%), mede door stijgende energie- en voedselprijzen.
Geopolitieke spanningen, zoals mogelijke tariefverhogingen door de VS en interne onzekerheden binnen Europa, vergroten de druk op economische groei. Dit maakt het moeilijk voor beleidsmakers om een coherent beleid te voeren.
De ECB heeft recent renteverlagingen doorgevoerd, maar blijft voorzichtig vanwege onzekerheden rondom inflatie en groei. Dit beleid kan zowel inflatie als stagnatie versterken.
Europa bevindt zich in een situatie met zwakke economische groei en aanhoudend hoge inflatie. Dat zorgt voor een verhoogd risico op stagflatie.
Hoe kunnen we stagflatie voorkomen?
Wanneer bedrijven, consumenten en investeerders verwachten dat prijzen langdurig blijven stijgen, kan dit leiden tot gedragingen die de inflatie verder aanwakkeren. Denk bijvoorbeeld aan hogere looneisen, versnelde aankopen en prijsstijgingen door producenten. Het beheersen van deze verwachtingen is daarom essentieel om de economie te stabiliseren.
De overheid kan hier een actieve rol in spelen door transparant te communiceren over haar economische doelstellingen en beleidsmaatregelen. Heldere en consistente communicatie helpt vertrouwen op te bouwen en voorkomt onzekerheid. Wanneer burgers en bedrijven begrijpen welke stappen worden genomen om inflatie te bestrijden, zijn ze minder geneigd om te handelen vanuit angst voor toekomstige prijsstijgingen.
Wanneer de economie onvoldoende presteert kan de overheid de economie met extra investeringen stimuleren. De EU was dit mede van plan door extra te investeren in klimaatmaatregelen en de energietransitie. Daar komen de nu noodzakelijke extra investeringen in defensie bij.
Aan de andere kant dreigt ook de EU meegezogen te worden in een handelsoorlog die open internationale handel belemmert. Ook het voorkomen en bestrijden van stagflatie is vooral een zaak van internationale samenwerking. En die is momenteel ver te zoeken.
En nu?
Wanneer de economie blijft vertragen kan dat op korte termijn helpen om klimaatverandering tegen te gaan, door minder consumptie en een lager energieverbruik. Een dergelijk effect zagen we ook tijdens de corona pandemie. Maar dat was van korte duur en werd daarna snel weer gecompenseerd.
Nu is de situatie economisch gezien ernstiger, vooral door de feitelijke oorlogsdreiging. Maatregelen om de fysieke veiligheid te garanderen zullen het klimaat niet bepaald helpen. De toenemende kans op extreem weer en de gevolgen daarvan komen daar nog bij. De meest positieve verwachting voor klimaat en duurzaamheid is er een op langere termijn: dat bij het herstel na deze crisis klimaat en duurzaamheid wel voorop komen te staan. En dat zal dan uit lijfsbehoud zijn.
