Giftige chemicaliën zijn de komende dagen onderwerp van gesprek bij de Verenigde Naties in Genève. Het gaat er over een veiliger gebruik en een beter gereglementeerde export van schadelijke chemische stoffen. Dat is nodig, want de vloedgolf van deze stoffen groeit nog steeds en is een van de meest verontrustende tekenen van een wereldwijde milieucrisis, zeggen experts. Het is een crisis op zich.
Pesticiden en afdichtmiddelen
“Chemische stoffen zijn een integraal onderdeel van de moderne wereld”, zegt Jacqueline Alvarez, hoofd van de Chemicals and Health Branch bij het VN-Milieuprogramma (UNEP). “Maar al te vaak kan blootstelling aan schadelijke chemicaliën via voedsel, consumentenproducten of het milieu ernstige gevolgen hebben voor de mens en de planeet.”
Tussen 1989 en 2001 werden de zogeheten verdragen van Bazel, Rotterdam en Stockholm aangenomen om mens en milieu te beschermen tegen zulke gevaarlijke chemicaliën en afval. Landen die deze overeenkomsten hebben ondertekend, komen sindsdien om de 2 jaar samen om te debatteren over nieuwe aanbevelingen van een wetenschappelijk beoordelingspanel.
Dit jaar worden enkele langwerkende chemische stoffen onder de loep genomen die zich kunnen ophopen in mensen en andere levende wezens. Het gaat om chloorpyrifos, een bodempesticide, sommige gechloreerde paraffines die worden gebruikt in kleef- en afdichtmiddelen, en perfluorcarbonzuren met een lange keten, die vaak worden aangetroffen in vlekafstotende middelen.
Meeste effecten onbekend
Naar verwachting zullen de vertegenwoordigers ook paal en perk stellen aan de internationale handel in tien chemische stoffen, waaronder kwik en asbest. Als deze maatregel wordt aangenomen, zouden landen deze chemische stoffen niet naar andere landen kunnen exporteren zonder hun voorafgaande geïnformeerde toestemming, een procedure die oorspronkelijk was bedoeld om het dumpen van giftige stoffen in ontwikkelingslanden tegen te gaan.
Maar waar hebben we het eigenlijk over?
Wereldwijd bestaan er naar schatting (inderdaad, we weten het niet precies) meer dan 160 miljoen chemische stoffen, waarvan veel plastics, maar ook andere stoffen als additieven in voedsel, of pesticiden. Van al deze chemicaliën is slechts een klein deel goed onderzocht op schadelijkheid. Van de ongeveer 80.000 stoffen die op de markt zijn, zijn er maar 3.000 echt uitgebreid getest. Daarvan zijn er zo’n 800 als kankerverwekkend, schadelijk voor het DNA of de voortplanting aangemerkt. In plastics zijn minstens 4.200 van de 16.000 gebruikte stoffen “zeer zorgwekkend” voor de gezondheid. Alleen al de groep PFAS, ook wel bekend als “forever chemicals”, bestaat uit bijna 10.000 verschillende stoffen, waarvan er veel giftig zijn en nauwelijks afbreken in het milieu. In voedsel zijn meer dan 10.000 stoffen toegestaan als toevoegingen of hulpstoffen, en sommige daarvan zijn mogelijk schadelijk.
De mogelijke schade varieert enorm. Sommige chemische stoffen veroorzaken kanker, andere beschadigen het DNA, tasten de voortplanting aan of verstoren de hormoonhuishouding. Er zijn ook stoffen die het zenuwstelsel aantasten of allergieën veroorzaken.
Kortom, er bestaan miljoenen chemicaliën en maar van enkele duizenden weten we of ze schadelijk zijn voor mens of milieu. Slechts een klein deel is echt goed onderzocht. Het precieze aantal schadelijke stoffen weten we niet, maar het loopt zeker in de duizenden en dat aantal groeit nog steeds. Het is dus belangrijk om voorzichtig om te gaan met onbekende of onvoldoende geteste stoffen.
Waarnemers hopen dat de besprekingen in Genève zullen bijdragen aan meer bewustwording over een veilig beheer van chemische stoffen en de risico’s van chemische vervuiling. De chemische industrie zal naar verwachting nog groeien en tegen 2030 een waarde van 10.000 miljard dollar bereiken.
Terwijl er gepraat wordt over het beperken van een paar stoffen worden er alweer nieuwe gefabriceerd waarvan we de risico’s niet kennen. Dat houdt de waarnemers in elk geval nog wel even bezig.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
